Kaybolan Sanatlarımız Kalaycılık
Bugün bakır kapların yerini alüminyum, çelik, cam, plastik gibi kaplar aldı.
Köylerde birkaç aile tarafından kullanılan bakır tencere, kap, kazan artık kullanılmıyor. Kalaycılık sanatı da can çekişiyor. Ve yok olmak üzere. Yurdumuzda halen göçebe bir yaşam süren Yörüklerde seyyar kalaycılık yapılmaktadır. Anadolu’da, Toroslar’da ve diğer yaylalarda kalaycılara rastlayabiliriz. Bölgemizde ise, Kavaklıdere ilçesi merkez ve köylerinde bakırcılığın yanı sıra kalaycılık yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Kalaycı İsmail Barbaros, bu sanatı yaşatmak için uğraş verenlerden biri. Kavaklıdere Menteşe’ li olan Barbaros, her yıl ilçemize gelerek köylerde seyyar kalaycılık yaptığını, ata mesleği olan kalaycılık ile geçimini sağladığını söylüyor.
Kalaycılık mesleğinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu belirten Kalaycı İsmail, köylerde bulabildiği bakır kapları kalayladığını, kalaylanan kapların diğer kaplara göre daha sağlıklı olduğunu ileri sürerek, kalaylı kapta mikrop yaşamaz, pişirilen yemeklerin daha lezzetli olduğunu savunuyor.
Bakır mutfak eşyalarının kalay ile nasıl kaplandıklarını anlatan Kalaycı İsmail,
“Kalaylanacak kabın bozuk kısımları tamir edilir. Ezik yerleri düzeltilir. Daha sonra bu kaplar kalaycı çırağı tarafından kum ve kömür parçaları ile temizlenir. Kalaycı çırağı kararan yerleri tekrar parlatıncaya kadar ayakları ile ovar. İşin bu kısmını genellikle çıraklar yapar. Parlatacağı kabın üzerine ince kum ve kömür parçalarını ve bu parçaların üzerine de bir telis parçası koyar. Çırak bir ipe tutunarak ayakları ile telisin üzerinde kalçasını bir sağa bir sola kıvırarak telisi hareket ettirir. Sürekli yapılan bu hareket kabın temizlenmesine kadar devam eder. Çırağın görevi burada bitmez. Ocaktaki ateşin harlanması için körüğü çevirmesi gerekir. Temizlenen kap ocakta ısıtılır. Isınan kap üzerine kalayın tutması için toz nışadır atılır. Yeterince ısınan ve üzerine nışadır sürülen kaba kalay biraz değdirilir. Kalay bu haliyle kabın üzerinde eriyik halde bulunur. Bu haldeki kalay bir pamuk yumağı ile kabın her tarafına dağıtılır. Bu işleme, kalay yapılacak kabın tüm yüzeyi kaplanıncaya kadar devam edilir” dedi.
Kalayın bakırla birlikteliği, teknolojik gelişmelere bağlı olarak bazı meslekler gibi artık tükenme noktasındadır. Bakırın mutfak eşyası olarak kullanılmasına borçlu olan kalaycılık, bakırın mutfaklarımızdan çekilmesiyle de sona yaklaşmıştır. Günümüzde çelik, alüminyum, emaye ve teflon gibi mutfak eşyaları bu mesleğe olan ihtiyacı en aza indirmiştir. Ancak halen turistik amaca yönelik bakır eşya imalatı kalaycılığın biraz da olsa devamına izin vermektedir. Pırıl pırıl kalaylanmış bakır kaplarda pişen yemeklerin lezzeti, kalaycılık mesleği gibi eskilerde kalacak.
|